🔻 تأثیر «قصد متن» در فرآیند تفسیر
💠 نشانه شناس ، منتقد ادبی و رمان نویس معاصر ایتالیایی امبرتو اِکو (متولد 1932 م) از مدافعان جدی محوریت متن در فرآیند تفسیر است که از «قصد متن» (intention of the text) به جای «قصد مؤلف» به عنوان کانون و محور معنای متن سخن می راند.
🔰 وی بر آن است که خلاصه کردن نزاع در تفسیر به دو جناح «مؤلف محور» و «مفسر محور» صحیح نیست و دیدگاه سومی که خود مدافع آن است قابل طرح است
🔹 وی می نویسد :[ می توان به این حکم اعتراض کرد که یگانه بدیل در برابر نظریه ی افراطی تفسیر «خواننده محور»، همان بدیل مورد ستایش کسانی است که در نظر آنان یگانه تفسیر معتبر تفسیری است که هدف آن کشف نیّت مؤلف باشد، من در برخی از نوشته های اخیرم خاطرنشان کرده ام که میان نیّت مؤلف-که کشف آن بسیار دشوار است و اغلب هیچ ارتباطی با تفسیر ندارد- و نیّت خواننده (که به گفته ی ریچارد رورتی) کاملا شکل متن را به هم می ریزد تا آن را با مقصود و منظور خود همخوان کند، امکان سومی هم موجود است و آن «نیّت متن» است] (Eco,interpretation and overinterpretation p.25.)
🔻 چنان که اشاره شد، وی با خواننده محوری افراطی سر ناسازگاری دارد و گشوده بودن معنایی متن به معنای امکان نسبت دادن هر معنایی که خواننده می خواهد، را انکار می کند و بازی آزاد نشانه ای و تصدیق این نکته که از هر متنی می توان بی نهایت معنا برداشت کرد را یک گزافه گویی و ژست پوچ و میان تهی می داند.
🔷 از طرف دیگر، خود تصریح می کند که با بسیاری رویکرد های خواننده محور (reader-oriented) همدلی دارد. از نظر او زمانی که یک متن فراهم آید(تفاوت نمی کند که آن متن یک شعر یا رمان باشد یا اسفار اربعه ی ملاصدرا که متنی فلسفی عمیق است) این متن برای یک خواننده خاص تولید نشده است، بلکه برای عده ای بی شمار و جامعه ای از خوانندگان فراهم شده و مؤلف می داند که متن او نه لزوماً بر حسب قصد و نیّت او، بلکه بر حسب «راهبرد پیچیده کنش های متقابل» (complex strategy of infractions) تفسیر می شود.
✅ در این کنش های متقابل، هم خوانندگان حضور دارند و هم زبان با قوانین دستوری آن و هم دائرة المعارف فراهم آمده از آن زبان و قرارداد های فرهنگی ای که زبان تولید کرده است و هم تاریخ حاصل آمده از مجموعه ی تفسیر های مربوط به دیگر متون
🌀 عمل خواندن متن باید همه ی این عوامل و طرف های درگیر در این راهبرد پیچیده را به حساب آورد.
بنابر این : هر خوانشی، یک تعامل و اقدام دشوار است میان صلاحیت خواننده(دانش خواننده از جهان) و یک نوع صلاحیت که متن مفروض، آن را قرار می دهد. (Ibid.,pp67-68)
ر.ک: احمد واعظی ، نظریه ی تفسیر متن
________
